"De eerste liefde geeft ons een nieuwe identiteit", zegt de psycholoog.

Het gesprek zou oorspronkelijk plaatsvinden bij een kopje koffie in café "First Love" in de oude binnenstad van Freiburg. Maar toen had Janina Bühler een afspraak, en bleef het bij een telefoontje. De hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Freiburg en relatietherapeut ziet de eerste liefde als een vormende gebeurtenis die de koers uitzet voor het latere leven – en de liefde.

Mevrouw Bühler, eerste liefde heeft altijd mensen geraakt. Waarom krijgt dit onderwerp nu meer aandacht in onderzoek?

Misschien komt dit doordat onderzoek zich de laatste jaren steeds meer richt op het onderwerp levensgebeurtenissen. Wij psychologen willen begrijpen welke gebeurtenissen mensen meemaken en welke vormende effecten deze hebben. En de eerste liefde is inderdaad een belangrijke levensgebeurtenis.

En hoe! Het slaat in als een bliksem. Boem!

Endorfine, dopamine en oxytocine komen in grote hoeveelheden vrij. Twintig jaar geleden ontdekte de Amerikaanse antropologe Helen Fisher in hersenscans van pas verliefde mensen dat dezelfde hersengebieden worden geactiveerd als bij drugsverslaafden. Pas verliefde mensen gedragen zich als verslaafden – en met een intensiteit die een jongere op dat moment nog nooit eerder heeft ervaren. Misschien was er eerder een verliefdheid, maar die was niet wederzijds, niet wederzijds. En plotseling is er iemand die ook naar me verlangt, die van me houdt, zowel fysiek als mentaal. Je voelt een groot verlangen naar de ander.

Verliefdheden en jeugdliefdes tellen dus niet als eerste liefde.

We definiëren eerste liefde als de eerste serieuze en toegewijde romantische relatie, niet eentje die slechts drie weken duurt. Simpel gezegd: het is de eerste keer dat je echte kriebels in je buik ervaart voordat je een relatie met iemand aangaat. We laten de respondenten het echter altijd zelf definiëren en dicteren niets.

Verandert de eerste liefde ons in andere mensen?

Ja. Ze geeft ons, tot op zekere hoogte – en dit is misschien een groot woord – een nieuwe identiteit. Je vraagt ​​je af: wie ben ik nu, naast deze persoon?

Tachtig procent van de mensen ervaart hun eerste liefde op jonge leeftijd. Op die leeftijd weet je vaak nog niet wie je bent.

Daarom is het zo fascinerend om onderzoek te doen. Identiteit krijgt vorm tijdens de adolescentie en jongvolwassenheid; het is als zacht deeg. En dan komt er plotseling iets van buitenaf dat ons vormt.

Hoe precies?

Studies tonen aan dat eerste liefde ons emotioneel stabieler, aangenamer en gewetensvoller maakt, zoals we dat in de persoonlijkheidspsychologie noemen. We zijn daardoor volwassener, innerlijk sterker en harmonieuzer. De rebellie die we als tieners tegenover onze ouders voelden, neemt af. We reageren op de berichten van onze partner, komen op tijd voor dates, dat soort dingen. Opeens is er iemand anders die gekoesterd en verzorgd wil worden.

Waarom is de eerste liefde zo vormend? Komt dat doordat de jonge volwassenheid de belangrijkste fase is in de ontwikkeling van de hersenen? Omdat het een neurologische en psychologische indruk achterlaat?

Precies. Niet alleen de hersenen ontwikkelen zich, maar ook onze persoonlijkheid. Vooral de jonge volwassenheid is een cruciale fase voor de ontwikkeling van onze persoonlijkheid en de vorming van onze identiteit.

Of is het misschien zo vormend omdat elk begin een zekere magie in zich draagt?

Ja, je bent volledig betrokken met al je zintuigen. Alles wat je voor het eerst doet, ervaar je bijzonder intens.

Net als de eerste kus.

Als jongere houd je je niet in. Je stort je in de liefde, je gaat er helemaal voor. Vooral in je puberteit denk je niet vijf keer na over dingen, je doet ze gewoon – zorgeloos en onbezorgd.

En zoals Cat Stevens al wist, loopt ze vol naïviteit in de val: "De eerste snee is de diepste." Doet het verlies van de eerste liefde extra pijn?

De wond is zeker dieper wanneer je eerste grote liefde eindigt. Dit komt deels door ons psychologische immuunsysteem. We hebben nog niet geleerd hoe we met een breuk moeten omgaan. Dit is iets wat we moeten leren. Maar voor zover ik weet, is dit nog niet onderzocht.

Wat gebeurt er bij latere breuken?

Latere ervaringen kunnen ook vormend en betekenisvol zijn, maar ze spelen zich altijd af tegen de achtergrond van een eerdere breuk. De breuk – of die nu door jezelf is geïnitieerd of niet – raakt je diep en doet meestal pijn. Vaak ga je daarna niet meer zo zorgeloos een nieuwe relatie aan. Je wordt voorzichtiger.

Kan een mislukte eerste liefde een negatieve invloed hebben op onze hechtingsstijl?

We ontwikkelen onze hechtingsstijlen in onze kindertijd. Ze zijn vaak vrij stabiel. Recent onderzoek toont echter aan dat hechtingsstijlen kunnen veranderen door relatie-ervaringen op volwassen leeftijd. Mensen met een angstige hechtingsstijl, die bang zijn om verlaten te worden, lijken bijzonder vatbaar voor deze veranderingen.

Kiezen mensen voor hun volgende relatie doorgaans dezelfde persoon als voor hun eerste relatie?

Dat kan gebeuren, maar het hoeft niet. In onderzoek spreken we over homogamie: we zoeken een partner die qua opleiding, leeftijd, aantrekkelijkheid, etniciteit of ervaring op ons lijkt. Maar dat geldt niet echt voor persoonlijkheid. Deze voorkeuren kunnen ook afhangen van iemands eigen doelen. In mijn jongere jaren voelde ik me misschien meer aangetrokken tot het spannende, avontuurlijke type. Later wordt het type waarmee ik me een gezin kan voorstellen echter aantrekkelijker.

Welk type mensen komt steeds weer terecht bij dezelfde persoon die hen kwaad doet?

Helaas kiezen mensen met een laag zelfbeeld vaak partners die dit lage zelfbeeld bevestigen en die vaak niet goed voor hen zijn. In dit geval is de behoefte aan zelfbevestiging sterker dan de behoefte aan persoonlijke groei.

Veel mensen ervaren de persoon met wie hun huidige partner hun eerste liefde beleefde als bedreigend. Waarom?

Jaloezie is wijdverbreid, zoals ik vaak heb ervaren in mijn sessies als relatietherapeut. Veel mensen zijn bang voor de eerste liefde van hun partner; ze zijn bang voor die oude magie. Toch willen de meeste mensen eigenlijk niet terugkeren naar hun eerste liefde. Dus de bezorgdheid is meestal ongegrond; we zijn tenslotte nu andere mensen. Maar we delen wel een bijzondere ervaring met die persoon van toen. In onze herinneringen was het leven zo zorgeloos, alles leek mogelijk.

Is de mooie herinnering aan de eerste liefde slechts nostalgie?

Eerste liefde kan een projectiescherm zijn, zeker. Het is makkelijk om het te idealiseren. Sommige mensen verlangen naar hun jongere zelf, naar die zorgeloze tijd. Maar de gevoelens waren er zeker.

De "eerste-liefdetheorie" circuleert op sociale media. Volgens deze theorie kunnen vooral mannen hun eerste liefde niet verwerken. Is er een kern van waarheid in?

Empirisch gezien zijn het vooral vrouwen die het initiatief nemen tot een relatiebreuk. Theoretisch gezien zou je daarom kunnen concluderen dat mannen vaker in de steek gelaten worden bij hun eerste grote liefde. Dit fenomeen is echter nog niet onderzocht in relatie tot de eerste liefde.

Welke invloed heeft de eerste liefde op onze latere relatiestijl?

Eerste liefde is als een herinneringendoos waar iedereen toegang toe heeft. Tegelijkertijd is het een maatstaf waaraan toekomstige relaties worden afgemeten, zowel positief als negatief. Eerste liefde is dus niet allesbepalend, maar het is wel een maatstaf.

Op welke manier?

In onze eerste liefde ontdekken we ons relationele zelf. Later weten we wat onze voorkeuren zijn – en hoe we een relatie willen inrichten. Dit vereist veel onderhandeling.

En dan beginnen de ruzies. Wat is belangrijk voor een duurzame relatie?

Conflicten in eerste relaties worden vaak disfunctioneel aangepakt. We moeten nog steeds leren communiceren, maar studies tonen aan dat het essentieel is voor een gezonde relatie. Communicatie betekent niet alleen met elkaar praten, maar ook in staat zijn om behoeften en angsten te verwoorden. Het is de sleutel tot een succesvolle relatie.

Ze hebben bewezen dat een breuk meestal jaren van tevoren te voorzien is. Het is duidelijk dat er een punt is waarop er geen weg terug is.

Ons onderzoek heeft aangetoond dat mensen gemiddeld één tot twee jaar vóór een breuk een kwalitatieve verandering in hun relatietevredenheid ervaren. Daarna lijkt een scheiding moeilijker te voorkomen. We werken eraan om beter te begrijpen welke stellen dit kritieke omslagpunt bereiken. Enerzijds kunnen het stellen zijn die zo diep in conflict zijn dat ze het niet meer alleen kunnen oplossen. Ruzie en pijn zetten de relatie onder druk. Anderzijds kunnen het stellen zijn die volledig van elkaar vervreemd zijn geraakt. In dergelijke gevallen neemt de emotionele intensiteit van de relatie gestaag af.

Weet jij hoeveel koppels bij hun eerste liefde zijn gebleven?

Nee, helaas niet. Maar ik zie zulke stellen wel in relatietherapie. De uitdaging bij deze stellen is dat ze elkaar ontmoetten toen hun persoonlijkheid nog in ontwikkeling was. Soms beseffen ze na tien jaar dat ze andere mensen zijn geworden. En dan vragen ze zich af hoe ze vandaag de dag nog steeds contact kunnen maken. In het beste geval helpen, vormen en ontwikkelen ze elkaar verder. In onderzoek noemen we dit het Michelangelo-effect: hij creëerde geen figuur, hij bevrijdde het uit het blok steen.